برنامه ششم و تنفس مردم

حال باید دید در طبیعت وچرخه های حیات برروی کره فیروزه ای وزیر سپهر چرخنده،آب و هوایی که به آن نیاز داریم تحت تاثیر چیست؟

تمیزی آب وهوا، لطافت وشادابی آنها،گیاهانی که در ساعت قرار هرساله ترنم کنان ودامن افشان می آیند تابرای عارفان نوید رستاخیز وبرای بشریت زندگی بیاورند،در کدام دامان می رویندوزندگی را می پرورانند؟

پاسخ یک واژه ، فقط یک واژه ودنیایی معنی درون آن نهفته؛ مرتع آنگونه که آمارهای تقریبی می گویند ؛میهن ما حدود84 میلیون هکتار از این موهبت خداوندی که مرتع است رادردامان خویش دارد یابه سخنی دیگر در بیش از نیمی از خاک خود دردامان این مادر مهربان زندگی می کند.

مراتع ایران که در سده اخیر با بی مهری میهمان ناخوانده ای که خودرا مدرنیته می خواندودرباطن خویش بهره برداری غیرعلمی رانهان داشته، روبرو بوده است وضع وحال شادابی ندارد ولی باین وجود هنوز هم دردامان باکرامت خویش ، همچون رمضان کریم بیش از 7 هزار گونه گیاهی رنگارنگ با خواص گونه گون از جمله دارویی رابرای التیام دردهای رنجوران وخستگان ودرمان بیماران هربهار،بلکه هرفصل به ما عرضه می نماید.

از سوی دیگر منبع طبیعی آب وهوای سالم برای شهرهای ما همین مادر مهربان مرتع است که نجوای زنگوله برگان درپهنه آن ، به سفره مردمان گوشت وشیرتقدیم داشته ولباس وفرش پرنقش ونگارو نازنده ایرانی رابه جهان عرضه نموده است.

سیمای مرتع ایران دریک نگاه

براساس تعریف رایج که مورد استفاده سازمان جنگل ها ومراتع وآبخیزداری کشور نیز می باشد ؛مرتع زميني است با پوشش نباتات طبيعي خودرو كه پوشش گياهي آن غالباً علفي چندساله، بوتهاي، بعضاً درختچهاي وبه ندرت داراي درختان پراكنده بوده ودر فصل چرا عرفاً مورد تعليف دام قرار ميگيرد و همچنين داراي كاركردهاي متعددي از قبيل حفظ آب و خاك، ارزشهاي زيستمحيطي و در صورت فراهم بودن شرايط يكي از منابع تأمين غذاي دام اهلي و وحوش مي باشد.

بيش از 52 درصد از سطح كشور را مراتع تشكيل ميدهند که بیش از 7000 گونه گیاهی در قلمرو آن رشد مییابند. مراتع در حفظ خاك و جلوگيري از فرسايش، تنظيم گردش آب در طبيعت، تأمين علوفه مورد نياز دام، توليد محصولات دارويي و صنعتي، حفظ ذخاير ژنتيك گياهي و جانوري نقش اساسي دارند. در حال حاضر سرانه مرتع در كشور 32/1 هكتار و سرانه جهاني آن 82/0 هكتار است. 25 درصد ارزش هر هكتار مرتع مربوط به توليد علوفه و 75 درصد آن مربوط به ارزشهاي زيستمحيطي است. برآورد شده است که حدود 7/10 میلیون تن علوفه در شرایط بارش نرمال در مراتع کشور تولید شود. همچنین مراتع محل تولید و رشد گیاهان دارویی و صنعتی است که ارزش بازاری آن بیش از 2 میلیارد دلار در سال است. بنابراين حفظ، احياء، توسعه و بهرهبرداري از مراتع بيش از آنكه از ديدگاه تعليف دام داراي اهميت باشد از نظر زيستمحيطي ارزشمند است.

جمعيت دامي كشور حدود 124 ميليون واحد دامي اعلام شده كه حدود 83 ميليون واحد دامي آن وابسته به مرتع هستند. اين در صورتي است كه مراتع موجود كشور تنها ميتواند خوراك 37 ميليون واحد دامي در مدت 7 ماه يا 6/24 ميليون واحد دامي در مدت يكسال را تأمين نمايد. مطابق اين آمار در حال حاضر بيش از 2/2 برابر ظرفيت مجاز از مراتع كشور بهرهبرداري ميشود و معيشت حدود 916 هزار خانوار روستايي و عشايري به بهرهبرداري از مراتع وابسته است. بدين ترتيب افزايش تعداد بهرهبردار و دام سبب شده كه استفاده از مراتع به شكلي غير اصولي افزايش يافته و نظارت و كنترل بهرهبرداري از مرتع را ضروري نمايد. در همين راستا سازمان، برنامهها و طرحهاي متعددي جهت بهبود و اصلاح وضعيت مراتع كشور اجرا كرده است.

برنامه‌های توسعه ایران

برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، به مجموعه برنامه‌های میان مدتی گفته می‌شود که به صورت پنج‌ساله و توسط دولت وقت تنظیم می‌شود و به تصویب مجلس شورای اسلامی می‌رسد.
برنامه‌های توسعه کشور
• برنامه اول توسعه ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲
• برنامه دوم توسعه۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸
• برنامه سوم توسعه۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳
• برنامه چهارم توسعه ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸
• برنامه پنجم توسعه ۱۳۹۰ تا

امااینک که نگارش ششمین برنامه توسعه کشور آغاز گردیده است،ضمن سپاس از مجموعه افکاری که این امر مهم رابرعهده دارند، ذکرچند نکته اگرچه برای برنامه ریزان درحکم زیره به کرمان بردن هم باشد، ضروری می نماید:

1- نقدوبررسی برنامه جاری از نظرمشکلات اجرای برنامه،میزان تحقق وظرفیت های برنامه ای حوزه منابع طبیعی وبه ویژه مراتع
2- ایجادوتقویت سرمایه اجتماعی برای احساس خویشاوندی با محیط زیست ومنابع طبیعی
3- معرفی وتشریح فوایددوستی وپاسداشت محیط زیست
4- تاکید برترویج ومشارکت مردمی در حفظ محیط ریست
5- نظام مندی کاربری اراضی،اجرای کاداستر
6- تقویت اکوتوریسم با ملاحظات مربوطه
7- آمایش و پایش مراتع کشوربه عنوان ابزار سنجش وضعیت وروندمراتع کشور،به کارگیری GISونیزRS
8- نکوداشت استادان عرصه علوم وپژوهش مرتع،

جالب وستودنی اینکه شماری ازدانشمندان بنام کشور در عرصه منطقه ای و جهانی، متخصصان مرتع کشور هستند که در دانشگاه های كشور، به آموزش وپژوهش فرزندان این مرزوبوم می پردازند وشایسته است ضمن نکوداشت قدرومنزلت علمی ایشان ،دستگاه اجرایی از رهنمودهای آگاهانه ودلسوزانه آنان بهره مضاعف ببرد.9

9- تشکیل اتاق فکربرای تدوین متن مواد مرتبط با منابع طبیعی ومراتع کشورباحضورصاحب نظران، به گونه ای که متن پیشنهادی برآیند آراء واندیشه های علمی واجرایی باشد.
10- تشکیل و حمایت از سازمان های مردم نهاد وانجمن های تخصصی همچون انجمن های مرتعداری وجنگلبانی ایران.
11- حمایت از دستگاه هایی که هدف مشابه را به خوبی پیگیری نموده اندمانند،دفتر آموزش و مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست وبخش های مشابه درسازمان تخصصی جنگل ها مراتع وآبخیزداری کشورکه دارای نظام اطلاع رسانی موثری می باشد.
12- انجام مطالعات تطبیقی با کشورهای توسعه یافته.

درپایان امیدوارم مراتع که حکم ریه های سرزمین مارادارند همواره شاداب وپرنفس بوده و شادابی را به فرزندان این سرزمین جاوید هدیه نمایند،بی تردید متخصصان مرتع کشور هیچ گاه مشورت مهربانانه خویش را از تصمیم سازان وتصمیم گیران دریغ نخواهند کرد.

*کارشناس ارشد مهندسی منابع طبیعی